Ručak, vino ili prenoćište u dvorcu – rekonstrukcijom kaštela Karas Horgoš dobija spa centar, apartmane, kongresni centar

(Budući izgled kaštela Karas)

Velelepni barokni kaštel porodice Karas u vojvođanskom naselju Horgoš na samoj granici sa Mađarskom, nakon višegodišnjeg urušavanja i nebrige, uskoro će zasijati novim sjajem.

Za prvu fazu njegove revitalizacije Pokrajinska vlada obezbedila je 8 miliona dinara, što će prema mišljenju Gabora Demetara, konzervatora Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture Subotice, biti dovoljno za sanaciju krova i izradu hidroizolacije objekta.

Prema tenderskom predračunu iz 2008. godine za restauraciju i rekonstrukciju objekta, bez faze revitalizacije, potrebno je izdvojiti oko 40 miliona dinara.

Ovaj dvorac, smešten usred engleskog parka kojeg su u prošlosti krasile raznovrsne egzotične biljke, je posle Drugog svetskog rata, kada je nacionalizovan, prepušten na milost i nemilost novih "narodnih" vlasti.

Kako će kaštel dočekati dva i po veka postojanja - istorija dvorca

Kаštel Kаras u Horgošu sagrađen je 1764. godine, za članove porodice Karas (Kárász), nakon što je Horgoš izdvojen iz Vojne krajine.

Kаras II Мikloš započeo je zidanje kaštela krajem XVIII veka po ugledu na mađarski Peceli kaštel koji su u to vreme rekonstruisali Andraš Majerhofer i njegov sin Janoš. Kаštel je projektovan kао prizemni objekat, u parkovskom okruženju na površini od 3,5 ha. Projektant i vlasnik su s pažnjom birali lokaciju za postavljanje temelja dvorca u skladu sa bačkim pejzažom i prirodnim ambijentom koji se nametao. Tako je kaštel izgrađen u stilu provincijskog austrijskog baroka sa elementima klasicizma. Osnova mu je u obliku latiničnog slova "L", što je posledica kasnije dogradnje, sa naglašenom horizontalnošću i strogo simetričnim unutrašnjim rasporedom prostorija. Zidan je tvrdo pečenom ciglom, dok su mu fasade izvedene u precizno profilisanom i dekorativno obrađenom malteru.

Iako prizeman, kaštel je izdignut oko jednog metra iznad tla i počiva na visokom soklu. Ima krovni pokrivač na četiri vode, prvobitno pokriven šindrom, a danas biber crepom koji krase tri limene stilizovane vaze, simetrično raspoređene. Svi prozori i vrata na objektu imaju zaštitne rešetke od kovanog gvožđa, sa bogatim vegatabilnim motivima u vidu ruža, pupoljaka, lala i listova. Severnoistočna strana kaštela je mirnije dekorativne obrade u odnosu na deo okrenut prema parku, dok se na severnoj strani pruža niži objekat izgrađen verovatno sredinom XIX veka, sa stilskim karakteristikama klasicizma.

Zgrada kaštela u Horgošu zaštićena je kao spomenik kulture (SK 1237) rešenjem Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Novog Sada, а 1991. godine kategorisana je kao nepokretno kulturno dobro od velikog značaja.

Odumiranje lepote - nemar ili nemogućnost

- Sveobuhvatni nemar koji je karakterisao odnos prema društvenoj imovini, dodeljivanje neprimerenih funkcije javnog karaktera (kasarna, škola, sportski klubovi, itd.) devastrirale su zgradu do te mere, da je napuštena početkom 80–ih godina prošlog veka – kao neupotrebljiva i opasna po život korisnika. U tom momentu zapečaćena je sudbina kaštela, a njena devastacija značajno ubrzana. Bilo kakav pokušaj obnove sprečavali su neuređeni imovinsko-pravni odnosi, odlaganje donošenja zakona o restituciji čija posledica je nemogućnost povraćaja oduzete imovine živim naslednicima porodice, odnosno prodaja trećem licu – rekao je za "eKapiju" konzervator Gabor Demetar.

Poslednjih godina česti su bili upadi "nepozvanih gostiju", koji su odnosili sve što je bilo iole vredno, dohvatljivo, ili moglo se koristiti za ogrev. Tako je demontirana kompletna unutrašnja stolarija zajedno sa štokovima, podignuti su i odnešeni patosi, čak je počelo demontiranje drvene krovne konstrukcije. Sličnu sudbinu je doživelo i dvorišno krilo zgrade, u kojem je nekada stanovala porodica posluga, a koja je skoro u potpunosti porušena i razvučena.

Put do rekonstrukcije

Imajući u vidu izuzetan kulturološki značaj objekta, korisnik objekta i investitor, Osnovna škola "10 Oktobar" iz Horgoša i Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture iz Subotice, sklopili su ugovor 2007. godine da se uz pomoć fondova Pokrajinske vlade izvrše hitne i neophodne intervencije na objektu, odnosno da se izrade elaborati: Uslovi za restauraciju i rekonstrukciju, te Studija revitalizacije zgrade kaštela Karas u Horgošu. Iste godine izvršeni su hitni i neophodni zaštitni radovi na objektu. Tom prilikom je onemogućen dalji pristup u krovište i unutrašnjost objekta zaziđivanjem otvora. Na taj način je izvršena "konzervacija" postojećeg stanja sa sklanjanjem preostalih pomerljivih elemenata na sigurno mesto, dok se hitno ne obezbede uslovi i finansijska sredstva za kompletnu obnovu kaštela sa neposrednom okolinom-parkom.

Tom prilikom se pristupilo delimičnom rušenju dvorišnog krila kaštela, s obzirom na to da je postalo statički nestabilno i opasno po život. Neposredna okolina kaštela je ograđena privremenom zaštitnom žičanom ogradom, da bi se onemogućio neovlašćeni pristup. U 2008. godini pravo korišćenja objekta je prenešeno na Mesnu zajednicu Horgoš.

Hotel-kaštel sa termalnim spa centrom

Direktor Osnovne škole "10. oktobar" Goran Nikičić nedavno je izjavio da nema nikakvih prepreka da radovi otpočnu. Posle odluke Fonda za kapitalna ulaganja Vojvodine o dodeli sredstava, pribavljena je sve neophodna projektna dokumentacija i dozvole. Potpisan je i ugovor sa izvođačem radova- kompanijom "Yumol" iz Subotice.

Mada novi vlasnik još nije podneo projektni zadatak Međuopštinskom zavodu za zaštitu spomenika kulture Subotica, predlog stručnjaka je da se objekat revitalizuje u hotel-kaštel, sa dvokrevetnim i trokrevetnim sobama, salonom za konferencijski turizam, vinskim podrumom, i termalnim velnes-centrom kojim bi bio povezan pomoću tople veze.

Ovakvu jednu funkciju opravdava i blizina autoputa Horgoš-Požega (Koridor 10), od kojeg se selo nalazi na 5 km. U prizemlju glavnog objekta kaštela bi se smestio salon za okupljanje, recepcija i kancelarije uprave, u potkrovlju bi se smestilo 19 soba, a u suterenu vinski podrum sa restoranom. Na mestu i u gabaritu nekadašnjeg sporednog objekta sa dvorišne strane izgradio bi se novi aneks u savremenom duhu, stilistički uklopljen u dati istorijski ambijent, u kojem bi se smestile neke dopunske funkcije hotela, kao što su sanitarni čvorovi, kuhinja restorana, kafić sa terasom, kao i još 5-6 soba-apartmana.

Aneks bi na kraju hodnika bio povezan sa velnes centrom baziranom na prisutnoj lekovitoj, termalnoj vodi (u neposrednoj blizini, usred nekadašnjeg parka se već nalazi bazen). Sam velnes centar bi bio javnog karaktera (ne samo za goste hotela), sagrađen u savremenom duhu, uklopljen u istorijski ambijent izgrađenog i prirodnog okruženja.

J.Đ.