Još neki prilozi za "serijal" o rešenjima problema "Železare" u Smederevu

Problematika smederevske železare svakodnevno izaziva polemike u stručnoj javnosti,ali svi se manje više slažu u jednom,da je potrebno naći partnera koji ima sopstvenu proizvodnju rude i koksa,ali se provlači i teza da mi nemamo sirovine za proizvodnju.Neophodan uslov za otpočinjanje rešavanja ovog problema,svakako predstavlja proglašavanje stečaja fabrike.Nakon ovoga predstoji pronalaženje strateškog partnera,a najbolje rešenje je povezivanje sa rudnicima gvožđa Ljubija-Prijedor u Republici Srpskoj.Za ovaj "Nacionalni projekat" bili bi neophodni strateški sporazumi dve Vlade.

Rudnici željezne rude"Ljubija" a.d. Prijedor su osnovani sa ciljem eksploatacije rudnih nalazišta na području opština Prijedor i Sanski Most. Rudonosno područje zauzima površinu od oko 1 200 km2. Istraživanjem ljubijske metalogenetske oblasti utvrđeno je oko 347 miliona tona geoloških rezervi željeznih ruda.
Industrijska proizvodnja je u ljubijskoj metalogenetskoj oblasti započela 1916. godine, a značajniji napredak u proizvodnji željezne rude ostvaren je sredinom 20-og veka uvođenjem masovne eksploatacije i izgradnjom postrojenja za pripremu željeznih ruda. Omasovljenje rudarske proizvodnje omogućilo je izgradnju Centralnih rudišta, Istočnih rudišta i rudnika Omarska koji su poslovali u oviru RŽR "Ljubija" kao tri nezavisne tehničko-tehnološke celine na kojima se odvijela površinska eksploatacija i priprema ruda željeza.

Na "Centralnim rudištima" proizvodnja željezne rude je trajala od 1916. do 1992. godine. Proizvedeno je 44 643 358 t željezne rude i koncentrata. Projektovani proizvodni kapacitet je 1 milion tona godišnje koncentrata željezne rude.

Na "Istočnim rudištima" proizvodnja željezne rude je trajala od 1965. do 2004. godine. Proizvedeno je 20 690 037 t željezne rude. Projektovani proizvodni kapacitet je 1,2 milion tona godišnje željezne rude.
Na Rudniku "Omarska proizvodnja željezne rude je počela 1986.godine i trajala do 1992. godine. Rudnik je revitalizovan 2004. godine, pokrenuta eksploatacija i proizvodnja koncentrata željezne rude pod okriljem nove firme, ArcelorMittal D.O.O. Prijedor, čiji su osnivači RŽR "Ljubija" a.d. Prijedor (49%) i kompanija Mittal (51%), sada ArcelorMittal. ArcelorMittal D.O.O. Prijedor radi sa projektovanim kapacitetom Rudnika "Omarska" od 1,5 miliona tona godišnje koncentrata željezne rude.

RŽR "Ljubija" a.d. Prijedor je u toku 85 godina rada proizveo oko 74 miliona tona robnih ruda željeza.

Nedavno je "ArcelorMittal", jedna od najvećih svetskih korporacija za proizvodnju čelika, koja drži 10 odsto svetske proizvodnje, uputila ponudu za kupovinu državnog kapitala u Rudnicima željezne rude Ljubija ,pošto je do sada pod kontrolom ove kompanije bio samo jedan od tri rudnika,onaj u Omarskoj(51%vlasništva,ostatak RS+manji deo mali akcionari).Rudnik je u najboljim danima proizvodio(1986) skoro tri miliona tona rude godisnje.Nivo proizvodnje u rudnicima Ljubije je moguće podignuti na nivo koji je dovoljan za snabdevanje čeličane u Zenici,koja posluje u sastavu kompanije ArcelorMittal,i Sartida,a tim tempom eksploatacije, po dosadašnjim rezervama,eksploatacija bi potrajala blizu 100 godina.

Ruda iz Ljubije bi se u Smederevo mogla dopremati na dva ekonomična načina,železnicom i rekom Savom.Da bi se dopremala železnicom bilo bi potrebno izgraditi nastavak pruge Šid-Bijeljina u dužini od 63 km (tzv.lake pruge) do Brčkog I Miloševca,gde bi dalje išla trasom Doboj-Banja Luka-Prijedor-Novi Grad.Ovaj pravac je u evropskim železnicama,već poznat,kao alternativa za prugu na koridoru 10, u cilju njenog rasterećenja.

S druge strane,reka Sava je plovna celim svojim tokom kroz Srbiju u dužini od 207 km. Okvirni sporazum o basenu reke Save potpisan je 2004. godine između Srbije i Crne Gore (SCG), Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Slovenije, a počeo je da se primenjuje 2005. godine. Tako je Sava dobila status međunarodne plovne reke. Deonica od Beograda do Siska je uključena u evropsku mrežu unutrašnjih plovnih puteva međunarodnog značaja i trenutno ima III klasu plovnosti. Za reke ovog značaja minimalna je IV klasa,što bi bio neophodan uslov za dopremanje rude gvožđa.Uspostavljanje plovnosti klase IV i Va iziskuje značajna sredstva,ali ovaj projekat ima podršku EU i može se očekivati početak njegove realizacije u narednom periodu.

Dakle,sastavni deo eventualnog strateškog sporazum o Sartidu,bio bi praćen obavezom investicije u jedan od dva navedena saobraćajna koridora,mada je investicija u izgradnju pruge Bijeljina-Brčko-Miloševac, mnogo jeftinija. Konačno naša jedina čeličana, ali i domaća mašinska industrija bila bi oslonjena na sirovinu iz okruženja (veliki deo profita ide u budžet Republike Srpske+sinergetski efekti-porezi,doprinosi,prateće delatnosti,radna mesta,rudna renta…), stoga je ovaj projekat od prvorazrednog nacionalnog značaja.

Što se tiče druge neophodne sirovine u proizvodnji gvožđa, čuveni rudnik uglja "Jerma" kod Babušnice, trebalo bi uskoro ponovo da počne da radi na eksploataciji kamenog uglja u tri jame rudnika u selu Rakita.Prema proceni stručnjaka kameni ugalj iz rudnika "Jerma" je među najkvalitetnijim u Evropi. Nakon što je 2004. godine pokrenuta procedura otvaranje rudnika, brojne analize stručnjaka sa beogradskog Rudarsko geološkog fakulteta, pokazuju da je reč o veoma kvalitetnom kamenom uglju sa primesama antracita, koji je preko potreban cementarama, železarama i toplanama. Procenjene rezerve kreću se blizu 100 miliona tona,što bi s nedovoljno istraženim ležištima Ibarskog i Zviškog basena,Vrške čuke i Miničeva,moglo predstavljati potencijalnu solidnu bazu za proizvodnju koksa.Izgradnja postrojenja za proizvodnju koksa bi, takođe bila obuhvaćena, kao obavezan deo ovakvog aranžmana.

Svakako de se ovde radi o kapitalnom aranžmanu,za koji je neophodno malo više sluha Države,a ulaganja u izgradnju 63 km lake pruge i nabavka nekoliko železničkih kompozicija za transport rude(obe investicije bi uposlile domaću mašinsku industriju),svakako ne spadaju u nedostižne ciljeve.Pronalazak strateškog partnera za izgradnju koksare,kada imamo projekat kojim se zatvara čitav krug proizvodnje,takođe ne bi smeo biti problem.Nastavak aranžmana bi svakako bio teži deo priče,a vezan je za dolazak Fiata,kao velikog potrošača ,i podrazumevao bi izgradnju pogona za galvanizaciju,što je investicija od nekoliko stotina miliona evra.Nije loša ideja,da investitor u njegovu izgradnju bude iz Rusije,tako da bi za isporučene limove mogao dobiti automobile proizvedene u Kragujevcu,i plasirati ih na rusko tržište.Ovakva saradnja bi se mogla dogovarati u okviru najavljenog strateškog partnerstva Srbije i Rusije.

Autor : David Đumić, analitičar