Postojeća vodna infrastruktura i planirane investicije u vodoprivredu u zoni Suve planine

(Divljansko jezero)

POSTOJEĆA VODNA INFRASTRUKTURA

Na području Prostornog plana Suve planine uglavnom su prisutni vodotoci bujičnog karaktera, veliki je broj potoka, povremenih potoka, suvodolina i površinskih izvora. Značajniji su vodotokovi : Koprivnička reka, Venežica i Vrelo, (koje su pritoke Kutinske reke), zatim reka Studena (Jelašnička reka), Koritnička reka i Mokranjska reka. Teritorija Prostornog plana obuhvata, inače, deo sliva Nišave (Kutinska reka i njene pritoke i svi vodotoci na severoistočnim padinama Suve planine) kao i deo sliva reke Vlasine (manji vodotoci u južnom delu obuhvata plana), a sve u slivu Južne Morave.

Na ovom prostoru nisu vršeni značajniji regulacioni radovi na vodotocima, ne postoji "Plan za proglašenje erozivnih područja" na području opština Gadžin Han i Bela Palanka i "Plan odbrane od poplava od bujičnih voda" na području opštine Bela Palanka, tako da nema tačnih podataka o bujičnim vodotocima i proticajima na slivu.

(Divljansko jezero)

Pregrađivanjem Koritničke (Mokranjske) reke podignuta je brana i formirano akumulaciono jezero Divljana (Divljansko jezero), čija je namena zadržavanje nanosa, zaštita od velikih voda Koritničke reke, navodnjavanje, oplemenjivanje malih voda, rekreacija, turizam i ribolov.

Izvorišta

Postoji veliki broj velikih i malih izvora, pri čemu su ona sa značajnijom izdašnošću kaptirana i koriste se za vodosnabdevanje.

Izvorišta "Mokra", "Divljana" i "Studena" deo su Nišavskog regionalnog podsistema u sklopu budućeg regionalnog Donje – južnomoravskog sistema vodosnabdevanja. Voda je standardno visokog i pouzdanog kvaliteta i snabdeva naselja Bežište, Donja Koritnica, Divljana, Mokra, Gornja i Donja Studena u obuhvatu Plana.

Izvorište "Vrelo" nalazi se u naselju Gornji Dušnik, i deo je "zaplanjskog" vodovodnog sistema.

Najveći broj vodovodnih sistema građen je u periodu od 1965. do 1985. godine, uglavnom je neodržavan, tako da je neophodna njihova rekonstrukcija.

Zone sanitarne zaštite nisu uspostavljene ni na jednom navedenom izvorištu, tako da treba da predstavljaju prioritetnu aktivnost u narednom periodu.

Otpadne vode

Stanje kanalizacionih sistema za prikupljanje i odvođenje otpadnih voda na planskom području je nezadovoljavajuće. Odlikuje se slabom izgrađenošću kanalizacione mreže i nedovoljnom opremljenošću domaćinstava kanalizacionim instalacijama i sanitarnim uređajima.

Odvođenje upotrebljenih voda, na širem području plana, odvija se pretežno površinski, slobodnim oticanjem po terenu i direktnim izlivanjem u vodotok, procedne ili upojne jame za koje se koriste primitivno izgrađeni objekti (poljski nužnici). U najvećem broju slučajeva ovi objekti ne ispunjavaju osnovne tehničko-higijenske uslove i sanitarne mere zaštite, pa otpadne vode u znatnoj meri utiču na pogoršanje kvaliteta zemljišta, površinskih i podzemnih voda. Osoka iz štala se nekontrolisano sliva u manje vodotoke, zagađujući ih veoma opterećenim organskim sadržajima. Odvođenje atmosferskih voda je površinsko ili sa otvorenim kanalima prema vodotocima. Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda nema, osim u naselju Bela Palanka, koje je rekonstruisano, ali nije pušteno u rad.

Navodnjavanje

Navodnjavanje na području Prostornog plana primenjuje se uprošćeno i kampanjski. Zadržan je tradicionalni prilaz poljoprivredi, a navodnjavanje je samo dopunska mera stabilizaciji primarne poljoprivredne proizvodnje, kojom se neutrališu nepovoljni efekti suša. Ovakav status navodnjavanja nastao je kao posledica izostajanja ili delimičnog sprovođenja: komasacije, ukrupnjavanja poseda i stvaranja ekonomskih uslova za savremenu organizaciju proizvodnje i plasmana tržišnih viškova.

(izvorište reke Ropot, Veliki Krčimir)

POTENCIJALI ZA RAZVOJ VODNE INFRASTRUKTURE

U zoni Suve planine postoji veliki broj nekaptiranih izvora, a posebno se izdvaja vrelo na reci Ropot, iznad sela Veliki Krčimir, koji zajedno predstavljaju potencijal razvoja vodosnabdevanja. Pretpostavlja se da je minimalna godišnja izdašnost vrela "Veliki Krčimir" oko 450 l/s, ali pouzdanih podataka u smislu terenskih istražnih radova nema.

Drugi po značaju potencijal je započet (i delom izgrađen) opštinski sistem "Zaplanjski vodovod", gde bi spregom ovog sistema i vrela iznad sela Veliki Krčimir i izgradnjom planiranih rezervoara, pumpnih stanica i razvodne mreže u naseljima bilo obezbeđeno kvalitetno vodosnabdevanje svih stanovnika na teritoriji opštine Gadžin Han.

Računa se in a proširenje vodovodnog sistema "Ljuberađa – Niš" i na veliki raspoloživi vodni resurs akumulacije Divljana.

Razvoj vodoprivrede u zoni Suve planine

(brana Selova)

Razvoj vodoprivrede na području Prostornog plana odvijaće se u okviru "nišavskog" podsistema "donje-južnomoravskog" regionalnog sistema vodosnabdevanja i "južnomoravskog" regionalnog sistema vodotoka. Područje opštine Gadžin Han u obuhvatu Prostornog plana snabdevaće se vodom iz Nišavskog regionalnog podsistema vodosnabdevanja, koji se oslanja na akumulacije "Zavoj" (na reci Visočici) i "Selova" (na reci Toplici), i na postojeća izvorišta podzemnih voda.

Područje opštine Bela Palanka u obuhvatu Prostornog plana, oslanjaće se na izvorišta podzemnih voda "Krupac", "Mokra", i "Divljana", tj. sistem vodosnabdevanja "Ljuberađa – Niš", dela Nišavskog regionalnog podsistema u sklopu budućeg regionalnog Donje-južnomoravskog sistema vodosnabdevanja.

Zaštita izvorišta za vodosnabdevanje vršiće se definisanjem zona sanitarne zaštite kao i primenom režima organizacije, uređenja i korišćenja prostora u tim zonama (posebno izvorišta "Mokra", "Divljana", "Golemo vrelo" u G. Studeni, "Vrelo" u G. Dušniku, izvorišta Toponičke reke, "Ropot" u Šebetu kao i potencijalnog izvorišta u Velikom Krčimiru). Za utvrđivanje i uspostavljanje zona sanitarne zaštite neophodna je izrada elaborata u skladu sa zakonom.

Zaštita od voda sprovodiće se putem postojeće akumulacije Divljana, a na ostalim vodotocima planira se uređenje korita. Zaštita od poplava malih naselja i priobalja vodotoka, kao i poljoprivrednog zemljišta vršiće se za pedesetogodišnje velike vode.

U cilju korišćenja energetskog vodnog potencijala planiraju se mogući zahvati na Toponičkoj i Mokranjskoj reci, u skladu sa prethodno pribavljenim vodnim uslovima.

izvor : Prostorni plan područja posebne namene Specijalnog rezervata prirode Suva planina