Uprkos velikim potencijalima, u Srbiji prazni tanjiri - Površine pod ribnjacima u našoj zemlji mogle bi se povećati najmanje 10 puta

(Foto: Aleksandar Parezanović)

Iako se obično iznose podaci da Srbi jedu ribu samo za Svetog Nikolu i na Badnje veče, iz godine u godinu raste potrošnja ribe u našoj zemlji. Poslednje tri godine potrošeno je između 7 i 7,5 kg ribe godišnje po glavi stanovnika, što je trostruko manje od evropskog proseka, ali duplo više nego pre desetak godina. Međutim, problem je što se u našoj zemlji mala proizvodnja ribe nadoknađuje uvozom, uprkos tome što imamo ogromne potencijale za razvoj ove poljoprivredne grane.

- Postoje realni potencijali da se proizvodnja na postojećim ribnjacima utrostruči, a površine pod ribnjacima povećaju za najmanje 10 puta. Uz stimulativnu politiku države i dobru strategiju razvoja ribarstva od velikog uvoznika Srbija bi vrlo brzo mogla postati izvoznik ribe. Izvoz bi se bazirao pre svega na tržištu EU zemalja koje imaju godišnji deficit od 1.550.000 tona ribe, ali i Rusiju koja godišnje uvozi oko 1.000.000 tona – kaže u razgovoru za "eKapiju" Krum Anastasov, direktor ribarstva "Kapetanski rit" i predsednik Grupacije za ribarstvo Privredne komore Srbije.

Naš sagovornik napominje da se ribarstvo u Srbiji razvijalo sporije od porasta domaćih potreba i razvitka ribarstva u svetu što je uzrokovalo rastući uvoz ribe i odliv znatnih deviznih sredstava.

- U slatkovodnom ribarstvu sve veće značaj dobija ribarska proizvodnja. Ribnjaci su dva i više puta rentabilniji od ostalih poljoprivrednih jedinica. Najveći problem je što Ministarstvo poljoprivrede ne prepoznaje veliki potencijal ove grane. O mogućnostima za razvoj ribarstva je bilo reči na Odboru za poljoprivredu Skupštine ali napredak ide dosta sporo.

eKapija: Kolika je sada površina pod ribnjacima u Srbiji?

- U Srbiji je pod ribnjacima oko 14.000 ha od čega 99,9% površina pod šaranskim i 0,1% pod pastrmskim ribnjacima, sa proizvodnjom konzumne ribe od oko 12.000 tona na šaranskim i oko 1.600 tona na pastrmskim ribnjacima (odnosno oko 1,8 kg po glavi stanovnika u Srbiji). Ukupan broj ribnjaka je oko 200.

eKapija: Zašto Srbija nema strategiju za ribarstvo?

- Potrebno je da se donese strategija razvoja ribarstva, čime bi se definisali okviri i donošenja zakona o akvakulturi. Odsustvo strategije razvoja ribarstva ostavlja ovu privrednu granu prepuštenu stihijskom i nekontrolisanom razvoju, što ima za posledicu da poslednjih nekoliko godina ribnjaci iz straha da neće prodati proizvedenu ribu spuštaju cene ispod proizvodne, a time stvaraju osnov za svoj materijalni krah. Podrškom uvođenja sistema kvaliteta (poput HACCP i ISO standarda) i podrškom prerađivačkim inicijativama koje imaju cilj izvoz ribe (poput dimljenog šarana koji ima ogromnu šansu na zapadnom tržištu) bi se stvorio osnov za razvojnu politiku u oblasti akvakulture.

eKapija: Kao problem se navode štete koje čine zaštićene vrste ihtiofagnih ptica i sisara (kormorani, čaplje, vidre) na ribnjacima. Koja su rešenja koja ste ponudili?

- U našoj zemlji je to veliki problem. Zaštićene vrste ihtiofagnih ptica i sisara čine ogromne štete na ribnjacima, dok države sa sličnim problemima kao što su Hrvatska, Mađarska, Češka i druge nadoknađuju štetu proizvođačima, i ukinule su zabranu lova na ove vrste (čime se povećanje ove populacije drži pod kontrolom), dok su našim proizvođačima "vezane" ruke.

eKapija: Kako vidite odsustvo podsticaja za umatičenje i selekciju riba?

- Neophodno je uvođenje podsticaja za umatičenje i selekciju riba kako bi se gajenje riba čiji je cilj proizvodnja hrane stavilo u isti položaj kao i sve druge gajene životinje za koje se preko Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede odvajaju sredstva. Sve vrste gajenih životinja su uvršćene u program umatičenja i selekcije Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, jedino su ribe izostavljene iz ovog programa, čime se onemogućavaju podsticaji ovih za ribarstvo veoma važnih aktivnosti u poboljšanju proizvodnje.

eKapija: Mnogobrojni ribnjaci rade bez potrebne dokumentacije i veoma često se bave ilegalnim prometom. Koji su predlozi grupacije za rešavanje ovog problema?

- Naš predlog je da se poveća nadzor nadležnih inspekcija-vodoprivredne, tržišne, veterinarske i da se ribnjaci koji rade ilegalno stave u legalne tokove. Mnogi ribari su izgradili ribnjak bez prateće dokumentacije, a promet obavljaju van legalnih tokova, što ima za posledicu da su ovakvi ribnjaci "oslobođeni" plaćanja korišćenja vode, poreza na promet ribe, ostalih dažbina prema državi i time čine nelojalnu konkurenciju ribnjacima koji rade legalno.

eKapija: Riba proizvedena u našim ribnjacima ima konkurenciju uvezene ribe za koju postoje sumnje u kvalitet.

- Nelojalnu konkurenciju domaće proizvedenoj ribi u Srbiji veoma često čini riba lošeg kvaliteta koja se uvozi po veoma niskim cenama (manjim od aktuelnih u evropskom prometu). Predložili smo pooštravanje kontrole kvaliteta uvežene ribe, pre svega zamrznute.

eKapija: Koliko je smanjena konkurentnost ribe iz domaće proizvodnje u odnosu na susedne države koje imaju razređene modele podsticaja proizvodnje?

- Osim uvezene morske ribe u Srbiju, domaćoj proizvodnji je sve veća konkurencija uvezena slatkovodna riba iz susednih država koje imaju razrađene mere podsticaja proizvodnje i izvoza. Na primer, Hrvatska subvencioniše izvoz ribe sa 50 evrocenti po kilogramu. Uvođenje podsticaja u cilju održavanja konkurentnosti proizvodnje riba je neophodno u Srbiji.

eKapija: Srbija je u prosečnoj potrošnji ribe na dnu lestvice evropskih zemalja. U čemu vidite problem?

- Razvojne mogućnosti u odnosu na gransku konkurenciju su velike jer ukupna proizvodnja ribe prema podacima Zavoda za statistiku i Privredne komore Srbije, iznosi 60% ukupne potrošnje u republici, dok je pokazatelj potrošnje kilograma ribe po stanovniku na godišnjem nivou jedan od najnižih u Evropi. Ali, iz godine u godinu raste potrošnja ribe. Ovi podaci dokazuju ispravnost investicije i razvojne mogućnosti ove grane stočarstva u okviru poljoprivredne proizvodnje.

Potrošnja ribe u svetu, po stanovniku, neprekidno raste, jer stanovništvo sveta a polako i naše u sve većoj meri podmiruje potrebe za ribom-belančevinama, kao najizdašnijem i najjeftinijem izvoru kalorija. Kod nas je zanemarena edukacija stanovništva od zdravstvenih institucija i nutricionista.

eKapija: Određene vrste hrane su poskupele, kakva je situacija sa ribom?

- Riba u tržišnom smislu stagnira, a s obzirom na to da država ne subvencioniše proizvodnju možemo sagledati da su cene na izuzetno niskom nivou.

"Kapetanski rit" planira izvoz ribe u zemlje EU

"Kapetanski rit" se prostire na 560 ha u opštini Kanjiža. Uzgoj ribe je baziran prevashodno na šaranu (80%), a ostalo su biljojedi - tolstolobik i amur. Ovde se godišnje proizvede 80-100 vagona.

- Proizvodimo ribu i riblju mlađ, koje plasiramo poznatim kupcima u lokalnoj privrednoj sredini i širem okruženju. Transport robe je sopstveni. Preradu ribe zasada nemamo. Planiramo proizvodnju ribljih prerađevina, ali još nemamo precizne podatke – kaže direktor ribarstva "Kapetanski rit" i dodaje da se nadaju i izvozu u zemlje EU i Hrvatsku.

Ribnjak "Kapetanski Rit" poseduje dva maloprodajna objekta u Kanjiži i Subotici, ima organizovanu maloprodaju i na samom ribnjaku. Plasman ribe vrši se mnogobrojnim kupcima sa kojima je već ustaljena saradnja i to: "Trgopromet" Subotica, "KTC" Subotica, "Merkator S" Novi Sad, "Metro Cash & Carry" Beograd u njihovim objektima u Nišu, Kragujevcu, Beogradu, Zemunu, Novom Sadu i Subotici.

Sarađuju i sa firmama "Šaran" Požarevac, "Ribar" Petrovac na Mlavi, "Dragojević Ribarstvo" Bačka Topola, "Fish Market", restorani na Paliću - "Abraham", "Elitte Palić", "Majkin Salaš", "Jelen Salaš" i mnogi drugi.

S.O.