Kompleks Stare crepane i ciglane u Kikindi proglašen za spomenik kulture

Po svojoj prvobitnoj nameni kompleks ciglane i crepane pripada grupi objekata tehničke kulture, odnosno industrijskom naleđu, ali ga danas definiše više od četiri decenije duga tradicija održavanja međunarodnog simpozijuma Terra.

Glavna zgrada očuvana je u skoro nepromenjenom obliku. Objekat je samostojeći, pravougaone osnove i velikih dimenzija. Nalazi se u ulici Danila Kosića b.b., u Kikindi na katastarskoj parceli broj 20715 KO Kikinda u privatnoj svojini.

Prvi podaci o prostoru na kojem se nalazi objekat Stare crepane i ciglane – Terra u Kikindi potiču iz 1904. godine kada su Milan Tucakov, po zanimanju pekar i njegova žena Stana Pavkov, osnovali udruženje sa još nekoliko lica, za

upravljanje parnim mlinom. Preduzeće se uspešno širilo i na prostoru današnjeg vajarskog centra Terra, izgrađen je ciglarsko – creparski pogon u vlasništvu deoničarskog društva Milana Tucakova. Parna ciglana i crepana koja je poslovala u okviru Tucakovog deoničarskog mlinskog društva, zasebno je prodata na javnoj licitaciji kod sreskog suda u Velikoj Kikindi 1928. godine. Ciglanu je kupila Gizela Rajner, supruga dr Jakoba Volfa, koji je bio upravnik stečajne mase ciglane od 1925. godine. U tom periodu utvrđene su slabije karakteristike cigle, u čijem sastavu se nalazio i krečnjak, što je uticalo da se u budućnosti nastavi samo sa proizvodnjom crepa. Bračni par Volf, 1929. godine prodaje crepanu i ciglanu industrijalcima iz Niša – Velimiru Jovančiću i Miloradu Ristiću, po kojima će fabrika dobiti ime Jovanović i Ristić i započeli rad 5. aprila 1929.godine.

Nakon završetka Drugog svetskog rata rešenjem Narodne Republike Srbije od 3.septembra 1946. godine od kikindskih crepana i ciglana Braća Bon, Jovančić i Ristić, Mesaroš i braća Šenk, formirano je jedinstveno preduzeće – industrija cigle i crepa Toza Marković.

Zbog zastarelosti tehnologije 1974. godine Pogon II prestaje sa proizvodnjom. Ubrzo potom, prostor postaje atelje, na ideju vajara Slobodana Kojića, koji u njemu pokreće vajarske susrete.

Objekat je zvanično dodeljen simpozijumu Terra odlukom kolegijuma industrije građevinskog materijala Toza

Marković Kikinda, u aprilu 1982. godine. Od tada se u objektu stare crepane i ciglane svakog jula održava

međunarodni simpozijum terakote pod

nazivom Terra.

Objekat se trenutno nalazi u privatnom vlasništvu kompanije Toza Marković d.o.o, a sporazumom je dat na korišćenje Gradu Kikindi na 99 godina.