Slava i šta se na slavu nosi

Nastupajući period godine koji je u znaku slava i proslava, pred nas postavlja pitanje šta je prikladan dar za određenu priliku. Kada je reč o slavama, treba napomenuti da se domaćinu poklanja vino, a domaćici cveće. Što se samog odabira cveća tiče, postoje različiti stavovi o tome koju vrstu ili boju cveća bi trebalo darivati. Telelforini aranžeri ističu da nije bitna vrsta cveća i da se buket ili cvetni aranžman može napraviti prema stilu osobe kojoj je namenjen, a opet u skladu sa prilkom.

Ukoliko niste u mogućnosti da budete prisutni na slavi, u Teleflori (Svetogorska11) možete poručiti cvetni aranžman sa isporukom na kućnu adresu. Aranžman sa vinom, voćem i cvećem ili etno korpa, dve su od mnogih prikladnih varijanti aranžmana za slavu. Fotografije ovih aranžmana i druge stilove možete videti na sajtu www.teleflora.rs

Običaj proslavljanja slave, često se uzima kao simbol pravoslavlja i pripadnosti srpskoj nacionalnosti iako brojni naučni osvrti ukazuju da ovaj običaj korene ima u prehrišćanskom sloju. Prema jednoj od prvih teorija, proslavljanje slave je crkveni, hrišćanski običaj. Crkva je počela da slavi određenog sveca kao zaštitnika zajednice. Kako je hrišćanska zajednica rasla, crkva više nije mogla da snosi troškove proslave, tako da se običaj slavljenja prenosi u domaćinstva; najpre u bogate porodice a potom i u sve domove.

Prema drugoj teoriji, slava je povezana sa imenom prvog krštenog pretka određene porodice. Sve teorije koje povezuju krsnu slavu sa crkvom, odnosno sa hrišćanstvom, su odbačene iz dva razloga: prvo, običaj nije poznat svim pravoslavcima, pa čak ni samo balkanskim pravoslavcima; drugo, praktikuju ga i neki muslimani i katolici. Rasprostranjenost običaja se ne može povezati sa trenutnim rasporedom religija, očigledno je da se uzrok i nastanak moraju tražiti u daljoj prošlosti, u vreme dolaska hrišćanstva.

Najverovatnije je da je običaj proslavaljanja krsnog imena zapravo hristijanizovan obred prehrišćanskog perioda. Ovaj stav zauzima i obrazlaže Skarić, a razrađuje ga Truhelka. Po njihovom shvatanju, krsno ime je u vezi sa kultom Lara, odnosno predaka. Pomenuti autori su ukazali na sličnosti kulta Lara i proslavljanja krsnog imena. Kult rodonačelnika – osnivača porodice, gospodara, ili, na etrurskom, Lara, nalazi se u osnovi mnogih religija.

U starija vremena poštovanje precima – mrtvima – se iskazivalo time što se od svakog obroka za njih ostavljalo nešto hrane, a postojali su i posebni, sveti dani, koji su se posvećivali hranjenju duša mrtvih. Ovo treba imati na umu jer je krsna slava, po mnogim svojim elementima, zapravo ostatak tj. hristijanizovani oblik obreda kojim se odaje pošta mrtvom pretku, odnosno Laru.

Sličnosti Lar – krsna slava
Lar je staro porodično božanstvo i prenosi se sa oca na sina. Krsni svetitelj kod nas ima iste osobine: prenosi se porodično i predstavlja njenog zaštitnika.

Drveni kip koji predstavlja Lara kod Rimljana i ikona svetitelja su predmeti od neprocenjive vrednosti za svoje vlasnike.

Jedna od najvažnijih analogija je zabrana braka. Naime, i kod Rimljana i kod onih koji slave krsnu slavu postoji zabrana stupanja u brak dve osobe čije porodice slave istu slavu, jer se to smatra incestom. Stoga su zabeleženi slučajevi gde čitave porodice menjaju sveca zaštitnika.

Ono što je zanimljivo je da se krsna slava ne slavi upravo u onim delovima Balkana koji su najranije došli pod rimsku vlast (Makedonija); isto tako, ako bi se povukla granica među narodima koji slave krsnu slavu i koji je ne slave, to bi bila ista granica koja je razdvajala istočno od zapadnog rimskog carstva, i ranije, Helene od Rimljana. Po Truhelki, Rimljani su uvideli značaj i snagu grčke kulture, pa na tim prostorima nisu ni insistirali u nametanju sopstvene.

Krsna slava
Krsna slava predstavlja proslavljanje jednog određenog sveca, zaštitnika porodice. Prenosi se sa oca na sina i povezuje sa crkvom. Međutim, ovaj običaj je u hrišćanstvu gotovo nepoznat – katolici i protestanti ga ne praktikuju (osim katolika u Dalmaciji), a kod pravoslavaca se, osim kod Srba, javlja samo još u Slavoniji i Bosni. Način proslavljanja se razlikuje od mesta do mesta, delimično izmenjen usled stranih uticaja, a delimično usled smanjenja broja članova domaćinstva. Elementi koji su uvek prisutni u proslavljanju su:

- ikona

- paljenje sveće

- lomljenje krsnog kolača

- panaija (koljivo, žito)

- vino kojim se kolač ili koljivo preliva

- dizanje u slavu

- pomen mrtvima

Pitanje je i koliko je puta u prošlosti običaj koji mi danas zovemo krsna slava menjao svoje značenje i ideološku/religijsku osnovu. Ipak, to je jedan od retkih u tolikoj meri očuvanih običaja, i stoga je potrebno posvetiti mu više pažnje.

autor : Katarina Pavićević

IZVOR :

www.bastabalkana.com