Zeleni venac kao jezero

(Zeleni venac) Pogled na najprometniji deo grada vraća nas u prošlost koja je bila šarolika. Na ovom mestu prvo je bila velika vodena površina, a zbog podzemnih voda propala je, prvobitno skupo plaćena, ideja o izgradnji pozorišta.

U strogom centru grada valjda samo Prizrenska ulica vodi istim putem već dva veka. Doduše, prvo je to bila nizbrdica niz koju je tekla voda sa Terazija i slivala se ka današnjem "Zelenjaku".

Davno pre izgradnje Hotela "Moskva" Beograđani su jadikovali kako je ova ulica gotovo neprohodna, pogotovo noću, kada je bila neosvetljena i kada bi nesrećni prolaznik, sa fenjerom u ruci, morao krajnje obazrivo da skakuće sa kamena na kamen, kako ne bi upao u kaljugu i obazrivo se spustio ka Zelenom vencu.

Sredinom 19. veka ovaj deo grada prvo se zvao Manojlova bašta, u to vreme tu se nalazilo jezero i krčma pored njega. Stari hroničari beleže da se voda nije slivala samo sa Terazija, već i od Varoš kapije, nekom sredokraćom od današnje Pop Lukine i Ulice carice Milice.

Voda se iz jezerceta izlivala naniže, ka Bara Veneciji, a do kraja 19. veka isušen je i "Zelenjak" i baruština na čijem mestu se danas nalaze autobuska i železnička stanica. Legenda kaže da je sredinom pretprošlog veka tu jedna mlada Saksonka otvorila kafanu, a da je na njenom pročelju stajao nekakav limeni zeleni venac, pa su zato ovaj deo grada Beograđani prozvali imenom koje i danas koriste.

Brzo se ovaj deo grada širio, a nedugo zatim postao i luksuzan. Do kraja veka u taj, centralni deo grada naseljava se ondašnja gospoda, pa današnja Brankova ulica uskoro postaje "Gospodska". U to vreme današnja ulica Kraljice Natalije delila se u dva dela: Abadžijsku i Ministarsku. Onaj njen deo od Zelenog venca do Balkanske prozvan je po abadžijama, dok je drugi bio nazvan po političkoj eliti onog doba, odnosno - ministrima.

Priča o tržnici na ovom prostoru počinje sredinom 19. veka, pa je tako popularni "Zelenjak" ostao najstarija pijaca koja postoji u našem gradu.

Prvobitno je postojao Veliki pijac i to je bilo mesto koje pokriva današnji Studentski trg. A pre toga su turski vojnici svojim bahatim ponašanjem primorali i turske i srpske vlasti da naprave mesto na kojem će seljaci prodavati svoje proizvode. Naime, seljaci iz okoline grada donosili bi robu, ali bi ih sačekivali već na prilazima varoši turski vojnici koji bi otkupljivali sve što su ovi proizveli, a zatim prodavali po višim cenama u gradu.

To je dozlogrdilo čak i turskoj upravi, pa su se zajedno sa Srbima dogovorili da bude napravljen Veliki pijac na koji će svi, ravnopravno moći da donose voće, povrće i drugu hranu. Tako je pijaca ispred današnjeg Kapetan-Mišinog zdanja radila do 1926. godine.

Kada je ovo "pazarište", kako su ga zvali, okončalo svoj vek, otvorene su tri nove pijace: na Zelenom vencu, u Jovanovoj ulici i Kalenić.

Tako je "Zelenjak" postao najvažnija pijaca, budući da su je smatrali i najmodernijom. Krajem 19. veka, preciznije 1885. godine ova lokacija dobija i izuzetnu saobraćajnu važnost, jer je tu otvorena i jedna od sedam fijakerskih stanica, odakle su dobrostojeći Beograđani mogli da "uhvate prevoz" ka željenom mestu.

Muke sa teatrom

Oblast oko današnjeg Zelenog venca bila je odvajkada podvodna, što je kasnije izrodilo silne probleme gradskim vlastima koje su planirale baš na ovom mestu da izgrade zdanje Narodnog pozorišta.

Gradske vlasti donele su odluku 1852. godine da ovde izgrade pozorište, a za tu namenu odvojena je pristojna svota od 2.000 dukata.

Kako je voda večito činila započete temelje nestabilnim i nepouzdanim, a isušivanje nanovo tražilo silan novac kojim Grad nije raspolagao, od tog projekta se, najzad, odustalo, a pozorište je napravljeno pored nekadašnje Stambol-kapije, na mestu gde i danas ponosno stoji.

Gužve u Sremskoj

Ne postoji Beograđanin koji nije prošao jednom kratkom ulicom u kojoj se večito saplitao o prolaznike, nepropisno parkirane automobile, sudarao se sa onima koji žure na neku drugu stranu... To je Sremska ulica, sredokraća između današnje Palate "Albanija" i Zelenog venca.

Nekada je to bila logična uzbrdica koja je spajala dva dela grada, a onda su polako važne građevine počele da je okružuju. Prvo je Zeleni venac postao pijaca, pre Drugog svetskog rata okončana je izgradnja "Albanije", a onda je početkom sedamdesetih godina prošlog veka završena i izgradnja Terazijskog tunela. Tako je jedna kratka, ali važna ulica postala važan deo "krvotoka" ovog grada.

Sremska ulica je tokom poslednje tri decenije 19. veka nosila ime Telegrafska. Tokom desetak predratnih godina ponela je ime po Miloradu Draškoviću, da bi joj posle rata bio vraćen ovaj naziv.