Završen ciklus zaoštravanja monetarne politike - Pad euribora i kamatnih stopa očekuje se u drugoj polovini godine

Kamatne stope bi u narednom periodu mogle biti optimizovane u smislu njihovog smanjenja, u skladu sa slabljenjem inflacije i unapređenjem poslovnog ambijenta, saopštio je generalni sekretar Udruženja banaka (UBCG), Bratislav Pejaković.

- Očekujem tokom vremena da će u skladu sa slabljenjem inflacije, unapređenjem poslovnog ambijenta, brzinom sudskih postupaka, većom zaštitom povjerilaca, efikasnijim radom institucija, unapređenom infrastrukturom i većim stepenom odgovornosti svakog od nas, doći do optimizacije kamatnih stopa u smislu smanjenja - saopštio je Pejaković u intervjuu agenciji Mina-business.

On je podsjetio da puno faktora utiče na nivo kamatnih stopa.

- Podsjetio bih da imamo realno negativnu kamatnu stopu u plasmanima banaka, gdje je za 2022. godinu zvanična inflacija bila 17%, a prosječna kamatna stopa kod banaka oko 5,75% na godišnjem nivou. Euribor se u jednogodišnjem periodu povećao sa nula na preko četiri odsto u avgustu prošle godine, što je uticalo na povećanje kamatnih stopa u Crnoj Gori - rekao je Pejaković.

On je dodao da je prenošenje uticaja rasta kamatnih stopa na crnogorsko tržište bilo u manjem obimu nego što je to bio slučaj sa evropskim međubankarskim tržištem.

- Danas je prosječna kamatna stopa u plasmanima crnogorskih banaka oko 6,45%, dok Euribor iznosi 4,05%. Treba i to znati, da je prosjek kamatne stope u plasmanima dobrim firmama na nivou od oko 3,85% na godinu, što je ispod šestomjesečne Euribora cijene. Moramo priznati da su rezultati, uzevši u obzir sve okolnosti, vrlo kvalitetni - ocijenio je Pejaković.

On je kazao da su rezultati banaka odraz poštovanja međunarodnih standarda poslovanja, veličine bilansne sume od oko 6,8 mlrd EUR, inflacije koja je uvećala nominalne iznose uplata i isplata, kao i rast Euribora kao reakcije Evropske centralne banke (ECB) na borbu sa inflacijom.

- Treba podsjetiti da su banke omogućile svim klijentima koji imaju kredite sa varijabilnom kamatnom stopom, da mogu da pređu na fiksnu i time imaju predvidivost obaveza. Raspoloživi podatak o strukturi stambenih kredita ukazuje da je došlo do značajnog smanjenja kredita sa varijabilnom kamatnom stopom i to sa 35,08 odsto na 9,9 odsto - precizirao je Pejaković.

On je poručio da u prva dva ovogodišnja kvartala ne očekuje pad kamatnih stopa, ali da već u drugom dijelu godine očekuje pad Euribora, što će se odraziti i na prosječnu kamatnu stopu u sistemu.

- Prognoza je da je nakon više od godinu i po ciklus zaoštravanja monetarne politike završen, jer inflacioni pritisci postepeno popuštaju, dok je opasnost od deflacije i recesije prisutna u 11 zemalja EU - rekao je Pejaković.

Međutim, tu su pored monetarnih i eksterni uticaji, kao što su ratovi sa globalnim posljedicama, zategnutost u odnosima najvećih ekonomija kao što su Sjedinjene Američke Države (SAD) i Kina, izborna godina u Evropskom parlamentu, SAD-u, Rusiji i Južnoj Africi. Ne treba zaboraviti ni negativnosti koje remete projekcije u vidu prirodne nepogode, ili pandemije, koje mogu negativno da se odraze i koriguju procjenu.

On smatra da Crna Gora nije najjeftinija, ali ni najskuplja u realizaciji bankarskih usluga, pa tako i kamatnih stopa.

- Cijenu novca opredjeljuju raspoloživi izvori sredstava i rizici poslovanja. Pod rizicima se podrazumjeva kako bonitet samog klijenta, tako i privredni ambijent, finansijska infrastruktura i efikasnost u naplati kredita u docnji - objasnio je Pejaković.

On je podsjetio da u Crnoj Gori ima skoro 20.000 firmi i preduzetnika sa blokiranim računima u vrijednosti od oko 1,2 mlrd EUR, kao i da je prosječno vrijeme sudskih procesa, od utuženja do presude u naplati, oko tri godine.

- Pored svih negativnosti imamo rast kreditnog portfolija banaka, što je vrlo kvalitetna vijest ne samo za banke, već privredu, građane i samu državu, jer klijenti banaka potrošnjom i plaćanjem poreza pune budžet države. Nemamo kao u EU državne assets menagement kompanije koje su u funkciji otkupa loših potraživanja od banaka, gdje su poreska pravila vrlo jasna, kako u pogledu efekata prodaje potraživanja u kašnjenju, tretiranju rezervi i predmet su verifikacije regulatora, internih i eksternih revizora, međunarodnih računovodstvenih standarda, a ne predmet tumačenja ljudi koji ne razumiju bankarsku regulativu i poslovanje - saopštio je Pejaković.

On smatra da povjerenje klijenata u banke, gdje postoji i značajan broj nerezidenata sa vrlo značajnim iznosima depozita, nije slučajan, već je rezultat rada i permanentnog decenijskog napretka bankarskog sistema u Crnoj Gori. On je, u tom kontekstu, ukazao na rast kredita koji su na kraju novembra prošle godine porasli deset odsto na 4,08 mlrd EUR, kao i depozita sedam odsto na 5,45 milijardi u odnosu na isti period 2022. godine.

- Imamo etablirane Fond za zaštitu depozita i Sanacioni fond, kao u razvijenim zemljama EU, što je kvalitetna garancija klijentima za poslovanje banaka, a koje pune sredstvima same banke. Nagalasio bih da prisutnost nerezidenata u našem sistemu, kako kod depozitnih tako i kod usluga plasmana, ukazuje da su uslovi ako ne bolji, ipak, na istom nivou kao u regionu, ili kod ekonomski razvijenih država - rekao je Pejaković.

On je saopštio da je bankarski sistem i pored svih turbulencija, od eksternih finansijskih kriza, pandemije do globalnih dešavanja i lokalne potrebe za kvalitetnijom strukturiranosti privrede, već duži niz godina sve kvalitetniji.

- Banke ne rastu same od sebe, već uvažavajući međunarodne standarde poslovanja prepoznaju kvalitetne subjekte privrednog i društvenog života i zajedno rastemo. Potencijal banaka je veliki, što je dobro za sve, jer nema privrednog razvoja bez adekvatne podrške finansijskog sektora, a kod nas dominantno banaka - objasnio je Pejaković.

On je podsjetio da su oko 82% depozita oni po viđenju, ali zahtjevi za kreditima su u najvećem broju slučajeva sa ročnošću preko pet godina.

- Tu diskrepancu uspješno rješavaju banke, što laici ne primjećuju, a zahtjeva posebnu pozornost banaka, koje su u zadnjoj godini povećale kapital 32% na preko 808 mil EUR. Koja branša u Crnoj Gori ima kapital na tom nivou, da podrži poslovanje - upitao je Pejaković.

Unapređenje bankarskog sistema, prema njegovim riječima, zavisi od političke stabilnosti, institucija, vladavine prava, brzine u realizaciji naplate pravno utemeljenih potraživanja, implementacije i kontrole usvojenih propisa, upodobljevanja zakona koji se prepliću po pitanju iste materije, brzine reakcije institucija, pravosudnih institucija, kao i institucionalnog razumjevanja poslovanja banaka koje su specifične i drugačije od drugih privrednih društava.

Neophodna je, kako je dodao, i strategija za unapređenje kvaliteta finansijskog izvještavanja.

- Mislim na jasan i sistematičan program mjera za poboljšavanje zakonskog okvira, institucija i računovodstvene profesije, posebno u dijelu koji se odnosi na računovodstvo, reviziju i poslovnu kulturu, a sve u cilju dostizanja visokog kvaliteta finansijskog izvještavanja - objasnio je Pejaković.

On je saopštio da digitalizacija nije floskula, već da svi rade na implementacijama i procesima koji omogućavaju efikasnost u poslovanju, a banke prednjače u tome. Ipak, kako je rekao, potrebna im je podrška institucija.

- Imamo da uradimo puno posla koji bi se direktno odrazio na nivo kamatnih stopa. Prethodno pobrojani procesi su bitni i u zadržavanju postojećih investitora, a fiskalnom politikom i predvidljivošću dovodimo nove investitore. Moramo shvatiti koliko smo mali po broju stanovnika i tržišno, koliko moramo biti brži, fleksibilniji od drugih da bi napravili optimum za realizaciju prirodnih, geografskih i ljudskih resursa koje Crna Gora ima, a time i dostići neophodan ekonomski rast i standard življenja - saopštio je Pejaković.

On je kazao da su svi pokazatelji poslovanja banaka, koji su međunarodno definisani, na svom istorijskom nivou.

- Tu mislim prije svega na nivo likvidnosti i solventnosti, koji su na mnogo višem nivou od zakonom propisanog, a sledstveno imamo i veći nivo profitabilnosti banaka. Mada sagledavanjem ukupne bilansne sume i dobiti vidimo da je mnogo manja profitabilnost od drugih branši, iako laici vide samo nominalni iznos dobiti, a ne ukupnu sliku - naveo je Pejaković.

On je podsjetio da je u posljednje tri godine zakonski bilo zabranjeno bankama da isplaćuju dividendu, što nije bio slučaj sa drugim privrednim društvima. Najveći dio je, prema njegovim riječima, iskorišten za uvećanje kapitala.

- Treba obratiti pažnju na projektnu dokumentaciju, raspolaganje dozvolama, da su investitori dobro istražili tržište i da predoče bankama sopstveno učešće, odnosno aplicirati za kreditna sredstva u skladu sa standardima kako međunarodnim, tako i domaćim, uz projekciju priliva i odliva novca, da bi banke mogle adekvatno da se u razumnom roku opredjele za odobrenje - kazao je Pejaković.

On smatra da u tom procesu, uz unapređenje i stabilnost institucija sistema, ima dosta prostora za unapređenje, što ne zavisi od banaka.

- Klijenti u Crnoj Gori, pored klasične ponude kredita imaju usluge investicionog bankarstva i projektnog finansiranja preko lokalnih banaka, kao i podršku za sve investicione poduhvate koji su podržani adekvatnim biznis planom i projektnom dokumentacijom - podsjetio je Pejaković.

On je naveo da investiciono bankarstvo doživljava stalni rast, dok investitori rijetko u Crnoj Gori koriste projektno finansiranje. Razlog za to je upotreba posebnih finansijskih struktura, visok leveridž, specifična struktura obezbjeđenja i metoda utvrđivanja cijena.

Pejaković smatra da je najava ministra finansija Novice Vukovića o zaduživanju na domaćem tržištu ispravan potez i da je realizacija uslijedila nakon analitičkog sagledavanja svake banke i komunikacije sa Ministarstvom finansija.

- Pored lokalnih banaka, banke majke su vrlo bitne u zadovoljavanja potreba države i postizanje optimalne kamatne stope u datim okolnostima. Za državu, a time i građane, to znači mirnije vođenje ekonomske politike i izvršavanje svih obaveza na vrijeme, a na ostvareni prihod se plaća porez u Crnoj Gori - kazao je Pejaković.

Direktna izloženost crnogorskih banaka prema državi je, prema njegovim riječima, na nivou od oko 930 mil EUR, od čega oko 700 mil EUR kroz hartije od vrijednosti, a 230 miliona direktno.

- Treba znati da za banke postoje međunarodnim propisima određeni limiti u izloženosti prema jednom dužniku ili grupi povezanih lica - podsjetio je Pejaković.

On je, komentarišući nedavno uspostavljanje direktnog platnog prometa sa Srbijom i Bosnom i Hercegovinom jedne banke u Crnoj Gori, rekao da je svaka banka priča za sebe i da se poslovni ciljevi postavljaju u skladu sa raspoloživim sredstvima i strategijom vlasnika. Konkretno, troškovi implementacije, obim i frekvencija transfera, prema njegovim riječima, opredjeljuju ulazak u lansiranju nove usluge ili proizvoda.

- Nekad i širi aspekti imaju prednost, gdje se sagledavaju multiplikativni efekti ili disperzija rizika u radu, jer nije svaki proizvod banke i profitabilan. Svakako dobro je imati još jedan kanal za plaćanja - rekao je Pejaković.

On je dodao da se u UBCG nadaju završetku evaluacije zakonodavne i tehničke spremnost za apliciranje Crne Gore za pristup EU sistemu SEPA i instant plaćanju TIPS, kao najefikasnijim kanalima, odnosno opcijama obezbjeđenja jeftinih i brzih prekograničnih plaćanja crnogorskih građana sa 36 zemalja Evrope u realnom vremenu, od par sekundi.

- Klijenti banaka u Crnoj Gori su zadovoljni kada vide da se permanentno radi na optimizaciji usluga i troškova banaka usaglašenih sa EU standardima, što se ogleda u rastu i nivou profitabilnosti. Primjetno je da su propisi za poslovanje banaka u Crnoj Gori daleko odmakli od ostalih pregovaračkih procesa koji se vode u harminizaciji sa propisima EU - zaključio je Pejaković.