Zdravstveni turizam u Crnoj Gori, Srbiji i BiH - Potencijal ogroman, neophodna ulaganja

Prihodi od zdravstvenog turizma 2019. su u Crnoj Gori prema procjenama iznosili 16,17 mil EUR, odnosno manje od polovine jednog procentnog poena bruto-domaćeg proizvoda iz te godine.

Prema posljednjim podacima, radi zdravstvenih i velnes usluga u državu dolazi oko osam odsto turista, većinom radi stomatoloških usluga, kozmetologije i rekreacije.

To, između ostalog, stoji u Programu razvoja zdravstvenog turizma od 2021. do 2023. koji je pripremilo Ministarstvo ekonomskog razvoja i Istraživanju o stanju i potencijalima razvoja održivog i zdravstvenog turizma, koje je u julu predstavljeno na sjednici Koordinacionog odbora zdravstvenog turizma.

U Programu razvoja, objavljenom prije dvije godine, ističe se da Crna Gora ne vodi zvaničnu statistiku o zdravstvenom turizmu, već da su podaci izneseni na osnovu procjena. Ipak, navodi se da su problemi za razvoj ovog sektora brojni, među njima nedovoljan broj hotela koji pružaju usluge velnesa, manjak radne snage, niske plate i slaba avio povezanost van sezone.

- Crna Gora izdvaja ogromne iznose za liječenje van države, prema podacima iz budžeta od 2009. do kraja 2020. godine, za to liječenje se izdvojilo 183 mil EUR - navodi se u Programu razvoja.

Ključna karika zdravstva Crne Gore i turizma vezanog za ovaj sektor jeste Institut Simo Milošević u Herceg Novom. U Programu razvoja stoji da je ta ustanova utemeljivač zdravstvenog turizma u državi, ali da duže vrijeme kuburi sa finansijskim problemima pa između ostalog zahtijeva i investicije od 60 miliona eura.

Da se u Institut Simo Milošević nije ulagalo posljednjih 40 godina, te da je to sada došlo na naplatu, kazala je predsjednica Sindikata te ustanove Marija Obradović. Ona je u izjavi za Vijesti naglasila da je ponuda medicinske usluge u Institutu na veoma visokom nivou, ali da je infrastruktura stara i devastirana, zbog čega je cijena usluge niska i nedovoljna za pozitivno poslovanje. Dodala je da su problemi dugogodišnji i izraženi kroz nebrigu vlasnika.

- Cijena prema Fondu zdravstva nije korigovana od 2009. do ove godine. Zaposleni u Institutu imaju najmanje zarade od svih zdravstvenih radnika, što je dovelo do pokretanja tužbi kojima su radnici svoja prava za zarade po Granskom kolektivnom ugovoru potražili i dobili presude. Tužbe se povlače do danas uz nemjerljive izdatke na naplatu kamata, sudskih i advokatskih troškova - istakla je ona.

Obradovićeva je kazala da je to uz činjenicu da je Institut skoro 15 godina u procesu privatizacije, korona krizu u kojoj je služio kao karantin bez nadoknade i u kojoj nisu primali pacijente iz regiona i Evrope, dovelo tu instituciju u trenutnu situaciju. Navodi i da je Institut jedina ustanova koja se bavi medicinskom rehabilitacijom građana Crne Gore i da mu nema alternative.

Ona je objasnila da se liječenje u toj ustanovi bazira na principu "know how" i da se koriste i ljekovita blata, mineralne vode i klimatoterapije i da zbog rehabilitacije, ove i prethodnih godine u Institut dolaze građani Norveške, Švedske, Holandije i područja bivše Jugoslavije.

Sa druge strane, članica radne grupe za Održivi i zdravstveni turizam Snežana Pantović je prilikom predstavljanja Istraživanja o potencijalima tokom jula, kazala da podaci pokazuju da je neophodan i dalji rast ulaganja u naučno-istraživačku djelatnost i edukaciju kadra, podsticanje razvoja, ali i jačanje i promocije zdravstvenog turizma.

- Trenutno stanje ponude zdravstvenog turizma je takvo da 34,5% čine stomatološke usluge, 30,9 fitnes, kozmetologije i rekreacija, 14,5 velnes i spa (nemedicinski), 10,9 lječenje i rehabilitacija, a 10,9% estetska i plastična hirugija - pojasnila je Pantovićeva.

Sa svojim kadrom visokokvalifikovanih medicinskih stručnjaka, pojedinim najsavremenijim objektima i konkurentnim cijenama u odnosu na zemlje Zapada, Srbija se strateški posljednjih godina pozicionira kao atraktivna opcija za zdravstvene turiste.

Na međunarodnom planu, Srbija gradi svoju reputaciju u svijetu medicinskog turizma kroz aktivno učešće u medicinskim istraživanjima, doprinosima medicinskim časopisima i organizaciji međunarodnih medicinskih konferencija. Srbija nudi niz medicinskih procedura, ali neke od najpopularnijih uključuju stomatološke tretmane, estetsku hirurgiju, ortopedske operacije, poput zamjene koljena i kuka, i tretmane neplodnosti. Kardiološke i onkološke službe takođe sve više privlače strane pacijente. Srpske medicinske ustanove su poznate i po stručnosti u kardiologiji, posebno minimalno invazivnim srčanim zahvatima.

Većina poznatih bolnica u Srbiji ima međunarodne akreditacije i povezane su sa renomiranim univerzitetima i medicinskim ustanovama širom svijeta, što dodatno doprinosi porastu povjerenja stranaca u medicinske institucije u Srbiji. Tako, na primjer, stranci u Kragujevcu najčešće koriste usluge pregleda na skeneru i magnetnoj rezonanci, u Subotici se operišu krajnici, a u Šabac se dolazi zbog ginekoloških pregleda.

Kako je za Danas ranije rečeno, strancima se isplati da dođu u Srbiju, plate avionsku kartu i hotel za 15 dana jer su razlike tolike da su im pojedine zdravstvene usluge i sa ovim troškovima nekoliko puta jeftinije nego u matičnim državama.

Jedan od glavnih razloga zbog kojih se Srbija izdvaja na mapi medicinskog turizma jeste upravo ekonomičnost. Cijene stomatoloških zahvata mogu da koštaju i do 75% manje nego u većini evropskih zemalja i SAD, dok složenije operacije poput zamjene koljena mogu koštati između 4.000 i 7.000 EUR, što je znatno manje nego i u pojedinim zemljama regiona. Tu su i usluge estetske hirurgije koje su takođe, u zavisnosti od vrste zahvata, jeftinije nego u zapadnoevropskim i sjevernoameričkim državama.

Takođe, Srbija je bogata termalnim izvorima koji imaju banjske sadržaje, iako su mnoge usluge vezane samo za rehabilitaciju i dijagnostiku, a tek nekoliko vodećih banja tokom prethodnih godina uvelo je moderne, neinvazivne medicinske tretmane koji doprinose prepoznatljivosti naše zemlje kao medicinski atraktivne destinacije.

Ipak, ono što Srbiju izdvaja jeste njen fokus na specijalizovane tretmane iz oblasti stomatologije, ali i estetske hirurgije.

Doktorka stomatologije iz Beograda Božica Tomčić za Danas ističe činjenicu da su stomatolozi i ljekari iz Srbije visokocijenjeni u Evropi i šire.

- Imamo vrlo kvalitetan kadar kada su sve specijalnosti u pitanju. Uz to, pregledi se ne čekaju dugo, stomatološke usluge u Beogradu veoma su visokog kvaliteta, a cijene su još uvijek pristupačne, za razliku od visokorazvijenih zemalja koje takođe imaju sjajan kadar, ali i vrlo visoke cijene, gotovo nedostižne običnom čovjeku - kaže za Danas Tomčić.

Ona navodi da jedan od razloga što stranci Srbiju prepoznaju kao atraktivnu destinaciju u pogledu stomatoloških usluga upravo leži u dobrom obrazovanju.

- Stomatološki fakultet Univerziteta u Beogradu jedan je od najviše rangiranih na Šangajskoj listi kada je Univerzitet u Beogradu u pitanju. Kvalitet nastave je na zavidnom nivou, a koriste se i najsavremeniji protokoli koji ni po čemu ne kaskaju za svjetskim - navodi naša sagovornica.

Tomčićeva naglašava i da je takva situacija zapravo na gotovo cijelom Balkanu, ističući da su sarajevski i zagrebački univerziteti takođe dali velike stručnjake iz ove oblasti, te da balkanska medicina i stomatologija "nikad nisu popustile u kvalitetu".

Nezvanični podaci pokazuju da u Srbiju najčešće dolaze da se liječe Srbi koji žive u Nemačkoj, Austriji i Švajcarskoj, a iako se ne zna tačan broj korisnika medicinskih usluga, procjenjuje se da Srbiju u ove svrhe posjeti oko deset hiljada ljudi godišnje.

Kada su u pitanju državljani Srbije u ulozi medicinskih turista, Republika Srbija zaključila je sa 25 država i jednom provincijom međunarodni sporazum kojim je definisana saradnja u oblasti zdravstvenog osiguranja.Tipovi saradnje podijeljeni su u tri kategorije - po principu osiguranja, po principu reciprociteta i po principu refundacije. Svakako, nerijetko se na društvenim mrežama nailazi i na apele za prikupljanje humanitarne pomoći, najčešće za najmlađe, a za zahvate koji nisu obuhvaćeni osiguranjem koje pokriva RFZO.

Takođe, strani državljani, kao i naši državljani koji žive i rade u inostranstvu, za vrijeme privremenog boravka u Srbiji, imaju pravo na hitnu medicinsku pomoć. Stranim državljanima, koji su hronični ili akutni pacijenti (na dijalizi, insulinu i slično) ili koji su upućeni na liječenje u Srbiju potrebne su posebne potvrde da bi im takve zdravstvene usluge bez plaćanja bile pružene.

Iz Republičkog fonda zadravstvenog osiguranja (RFZO) za Danas do objave teksta nisu stigli odgovori niti bilo kakvi podaci o tome kojim se zahvatima stranci, ali i ljudi iz Srbije koji žive i rade u inostranstvu, najčešće podvrgavaju.

Na kraju, iako određena doza zainteresovanosti za Srbiju u pogledu medicinskog turizma u svijetu postoji, deluje kao da ova grana privrede još uvijek nije u potpunosti razvijena, prije svega u pogledu razvoja strategija na nacionalnom nivou. Prepreke u daljem razvoju svakako predstavlja činjenica da Srbija nije članica Evropske unije, kao i da postoje jasna mimoilaženja u definisanju standarda zdravstvene zaštite.

Saradnja zdravstvenih ustanova s državama regiona, kada se radi o liječenju građana van Bosne i Hercegovine, iz godine u godinu je sve izraženija, a posebno u hitnim slučajevima uvijek su spremni pomoći jedni drugima u zbrinjavanju pacijenata. Za liječenje naših građana spremnost ljekara u susjednim državama u većini slučajeva nije upitna, mada finansijska sredstva nerijetko predstavljaju problem.

Entitetski zavodi tek sa nekoliko njih imaju ugovore o poslovnoj saradnji, ali kada je u pitanju prebacivanje novca u zdravstvene ustanove u susjednim državama, nažalost opet pacijenti ispaštaju.

U Zavodu zdravstvenog osiguranja Federacije BiH, kako su nam kazali, pacijente liječe u inostranstvu na osnovu bilateralnih sporazuma o socijalnom osiguranju te sa pojedinim medicinskim ustanovama u regionu imaju potpisane ugovore o poslovnoj saradnji, ne precizirajući sa kojima.

U Fondu zdravstvenog osiguranja Republike Srpske, prema riječima portparolke Darije Filipović Ostojić, osiguranici Fonda imaju pravo na liječenje izvan Republike Srpske i to onda kada zdravstvene ustanove u entitetu ne mogu da sprovedu liječenje, odnosno kada se određena zdravstvena usluga ne radi u zdravstvenim ustanovama u RS-u.

- Osiguranici se tada upućuju u ustanove sa kojima Fond ima potpisane ugovore, uglavnom u Srbiju. Na liječenje izvan Republike Srpske pacijenti se, uglavnom, upućuju zbog kardiohirurgije, odnosno oboljenja srca, zatim karcinoma, leukemije, neuroloških oboljenja - kaže Filipović-Ostojić.

Javno zdravstvena ustanova Bolnica Sveti vračevi u Bijeljini bilježi uspješnu poslovnu saradnju sa kolegama i zdravstvenim ustanovama u regionu, prije svih u Republici Srbiji, sa Institutom za kardiovaskularne bolesti Dedinje, Institutom za kardiovaskularne bolesti Vojvodine iz Sremske Kamenice, Kliničkim centrom Srbija i Vojnomedicinskom akademijom iz Beograda, Univerzitetskom dječijom klinikom Tiršova iz Beograda i Institutom za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Srbije Dr Vukan Čupić.

Odobrenje za upućivanje pacijenata u ove ustanove isključivo je u nadležnosti Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske.

Bijeljinska bolnica obezbjeđuje dolazak stručnjaka sa pomenutih klinika za liječenje građane, ali i za edukaciju kadra.

Bijeljinska bolnica godinama nastoji potpisati i ugovor o poslovnoj saradnji sa ZZOR FBiH kako bi se pacijenti iz Federacije BiH mogli liječiti u ovoj zdravstvenoj ustanovi u RS. Izostaje podrška Zavoda za potpisivanje ugovora jer kako su naveli Federalno ministarstvo zdravstva je verifikovalo zdravstvene ustanove za pružanje usluga iz elektrofiziologije i interventne kardiologije u FBiH sa kojima je Zavod zaključio ugovore, i nije postojala mogućnost zaključivanja ugovora sa JZU Bolnica Sveti vračevi.

- Na teritoriji Bosne i Hercegovine se primjenjuje jedan zakon o javnim nabavkama, te smatramo da je bolnica Bijeljina u pomenutom slučaju isključena iz javne konkurencije bez dokazanog osnova. Na odluku Zavoda zdravstvenog osiguranja i reosiguranja FBiH reagovali smo žalbom, ali još nismo dobili odgovor - naveli su iz Bolnice Sveti vračevi.

Dr Igor Hudić, pomoćnik direktora za medicinske bolesti UKC Tuzla naglašava da im je regionalna saradnja zdravstvenih ustanova značajna, a posebno u slučajevima kada su u pitanju hitna stanja i hitno transportovanje pacijenata. Tako im se dešavalo da su posljednjih nekoliko sedmica hitno morali transportovati djecu zbog stanja koje nisu mogli riješiti u KC Tuzla.

- To su bili slučajevi kada smo ih hitno transportovali na dalje liječenja na Institut majka i dijete u Beogradu sa kojima imamo izvrsnu saradnju. Kolege su prihvatile naše pacijente i zbrinjavali ih na najbolji mogući način, potpuno profesionalno. Što se tiče stručnog dijela zbrinjavanja pacijenata procedura je propisana, striktna i jasna, koja se odvija na taj način - kaže dr Hudić.

U Tuzli ističu naučnu saradnju sa kolegama, univerzitetskim profesorima u medicinskim centrima u Hrvatskoj i Srbiji, uz brojne edukacije i operativne zahvate.

Iz Kliničkog centra u Ljubljani, i njihove Klinike za plastičnu i rekonstruktivnu hirurugiju stalne su posjete ljekara u UKC Tuzla gdje zajednički rade zahtjevne operacije.