Kako projekat srpskih naučnika može da spriječi havarije elektro-energetske opreme širom svijeta

U prethodnom tekstu predstavili smo inovativni projekat Mašinskog fakulteta za rekonstrukciju postojećih termoelektrana na ugalj, a u današnjem donosimo još jedno rješenje namijenjeno elektroenergetskom sistemu. Projekat GreenCleanS, namijenjen elektroprivredama u Srbiji, ali i regionu i svijetu, obezbijediće sprečavanje havarija elektro-energetske opreme, kao i primjenu ekoloških tehnologija za recikliranje neupotrebljivih izolacionih tečnosti. Projekat, jedan od 20 koje je podržao Fond za nauku Republike Srbije u okviru Zelenog programa saradnje nauke i privrede, realizuju Elektrotehnički institut Nikola Tesla AD i Tehnološko-metalurški fakultet Univerziteta u Beogradu.

Kako za eKapiju objašnjava rukovodilac projekta dr Jelena Lukić, GreenCleanS je jedinstvena tehnologija zasnovana na nisko-temperaturnom ekološkom tretmanu, koja ne emituje zagađenje, a izuzetno efikasno uklanja elementarni sumpor, za razliku od postojećih tehnologija u svijetu, koje mogu biti emiteri zagađenja, ne uklanjaju elementarni sumpor i štaviše ga stvaraju kao nus-produkt postupaka reaktivacije adsorbenata koji se koriste. U planu je prijava međunarodnog patenta.

- Uvođenje GreenCLeanS-a u praksu omogućiće formiranje 3 PINTa (tri patentirane tehnologije instituta Nikola Tesla za uklanjanje korozivnog sumpora, PCBa i produkata starenja ulja), kao jedinstvene multifunkcionalne tehnologije za: PCB dekontaminaciju, rerafinaciju&reciklažu korišćenih ulja i sprečavanje havarija elekroenergetske opreme usljed korozivnog sumpora - objašnjava dr Lukić.

Kako kaže, za sprečavanje havarija energetskih transformatora, tržište je prije svega internacionalno, između ostalog zbog postojeće hazardne prakse u regeneraciji ulja sa reaktivirajućim adsorbentima (on-line) i može biti izvedeno preko licencnih ugovora.

- Primjena tehnologije GreenCleanS će obezbijediti uklanjanje nepoželjnih (korozivnih) sumpornih jedinjenja iz izolacionog ulja, koja formiraju elektro-provodne sulfide metala koji uzrokuju električna pražnjenja i havarije energetskih transformatora - objašnjava naša sagovornica kako ova tehnologija sprečava havariju transformatora.

Postrojenje za reciklažu korišćenih ulja

Projekat predviđa i postrojenje za reciklažu korišćenih ulja koje bi bilo namijenjeno prevashodno za tržište Republike Srbije i regiona.

- Reciklažom korišćenih ulja mogu se uštedjeti resursi, tj. reciklovano ulje postaje novi proizvod koji se može ponovo koristiti u energetskim transformatorima, što je podržano i kroz internacionalne standarde (IEC 60296). Ovim postupkom se postiže smanjenje količine generisanog otpada i velike uštede kroz nižu cijenu recikliranog izolacionog ulja u odnosu na novo izolaciono ulje, a to je veoma važno istaći, jer su količine transformatorskog ulja u elektorenergetskom sistemu i industriji u Republici Srbiji veoma velike, reda veličine 80.000 tona. Otpad koji se generiše iz procesa reciklaže nije opasan otpad i može se dalje koristiti u različite namjene u građevinarstvu, kao punioc u asfaltnim bazama ili kao sekundardni energent za gorenje u visokim pećima u topionicama - kaže dr Lukić.

Ipak, kako napominje naša sagovornica, da bi se tehnologija primijenila u praksi, potrebno je ulaganje u izradu novog industrijskog postrojenja koje bi moglo da radi kao mobilno (na lokaciji energetskih transformatora) i kao stacionarno (za reciklažu korišćenih izolacionih ulja sakupljenih sa različitih lokacija u reciklažni centar). Kapacitet je oko 3 tone na dan, a mogao bi se naknadno povećavati po potrebi tržišta.

Pored investicija u opremu, potrebno je dati podsticaje za elektroprivredu i industriju, tj. beneficije za korišćenje reciklovanih ulja (smanjenje poreza ili neke druge podsticaje), a sa druge strane uvesti takse za otuđenje korišćenih ulja kao otpada, poručuje dr Jelena Lukić.

- Za održivu primjenu GreenCLeanS i 3-PINTa u budućnosti važna je i promocija u društvu na svim nivoima o tome šta znači zelena energija, kako se može doprinijeti smanjenju ugljeničnog otiska proizvoda i procesa i kojim postupcima i tehnologijama možemo doći do toga da Republika Srbija jednog dana bude ugljenično neutralna. Neophodno je i ulaganje u obrazovanje i angažovanje najboljih mladih kadrova koji bi mogli dalje da unaprijede proces uvođenjem novih reciklažnih tehnologija i poslovanje preduzeća na osnovama cirkularne ekonomije - zaključuje naša sagovornica.

M. Dedić

Elektrotehnički institut Nikola Tesla AD

Tehnološko metalurški fakultet Univerziteta u Beogradu

Fond za nauku Republike Srbije

Jelena Lukić

Zeleni program saradnje nauke i privrede

GreenCleanS

havarija elektroenergetske opreme

reciklaža transformatorskog ulja

izolaciono ulje

energetski transformatori

zelena energija