Firma Georad iz Trebinja pruža geoteske usluge za sve grane privrede. Kako kaže direktor Georada za eKapiju, Momčilo Fržović, uloga geodetskog preduzeća kod svih investicija je da na izabranoj lokaciji utvrdi stanje evidencija o nepokretnostima, šta treba uraditi i kako doći do riješenih imovinskih odnosa, kao prethodnog pitanja za građevinsku dozvolu.
- Oblast građenja je direktno zavisna od imovinsko-pravnih odnosa na zemljištu na kome treba da se izdaju građevinske dozvole. Кao prethodno pitanje dobijanja građevinske dozvole je rješavanje imovinsko-pravnih odnosa, a prije nego se krene u rješavanje imovinsko-oravnih odnosa geodetsko preduzeće treba da odradi identifikacije stvarnih imovinskih odnosa na predmetnom lokalitetu u zavisnosti od modela evidencije o nepokretnostima na konkretnom terenu - pojašnjava Fržović.
U Bosni i Hercegovini, prema njegovim riječima, postoje ogromne razlike u evidencijama o nepokretnostima te je svaka investicija, odnosno lokacija na kojoj se nalazi posebna u pogledu sagledavanja vlasničkih odnosa.
- Drugim riječima na teritoriji BiH imamo različite tipove katastra.
U Federaciji BiH je zakonom definisan jedan model koji podrazumijeva katastar zemljišta, kao evidenciju o nepokretnostima i zemljišnu knjigu kao evidenciju o pravima na nepokretnostima.
- U Republici Srpskoj je donesen zakon o premjeru i katastru Republike Srpske, koji je uveo jedinstvenu evidenciju o nepokretnostima. Međutim problemi nastaju u sporoj i nesturčnoj izradi katastra nepokretnosti - jedinstvena evidencija. Zbog toga u RS imamo različite katastarske i zemljišno knjižne evidencije za pojedine opštine i gradove pa čak i pojedinačno za katasstarske opštine.
Smatra da je važna uloga geodetskih preduzeća da sačine plan i hodogram rješavanja pojedinih faza neophodnih da se dođe do građevinske dozvole u zavisnosti o kakvoj evidenciji o nepokretnostima se radi na određenom lokalitetu.
Trebinjski Georad je do sada učestvovao u nizu projekata nudeći svoje usluge. Fržović navodi za eKapiju nekoliko projekata koji su radili ili koji su u toku.
- Veoma dobar primjer je firma Agrohercegovina iz Nevesinja koja proizvodi žitarice i povrće na površini cca 500 hektara na poljoprivrednom kompleksu Zlatac kod Nevesinja. Firma dugi niz godina je uvećavala proizvodnju i proširivala obuhvat obrade poljoprivrednog zemljišta bez mogućnosti dobijanja bilo kakg podsticaja za poljoprivrednu proizvodnju. Кada su se obratili nama, napravili smo plan aktivnosti šta treba uraditi da dođu do promjene kulture i da stanje katastarskih parcela odgovara faktičkom stanju na terenu. Za šest mjeseci smo završili kompletnu preparcelaciju starog premjera, izvršili snimanje putne i kanalse mreže i napravili dodatke starim planovima postojećeg katastra zemljišta i zemljišnoj knjizi, poslije čega je agronom mogao da isklasira parcele a firma Agrohercegovina da od te godine redovno ostvariuje podsticaj na proizvodnju žitarica, krompira i drugog povrća - pojašnjava Fržović.
Georad je radio i cijepanje i izradu Elaborata eksproprijacije za kanal kroz Dabarsko polje u dužini od 6.5 km, čime su obezbijeđeni uslovi za izuzimanje parcela u zoni kanala.
- Jedna od najvažnijih referenci firme je učešće i praćenje izgradnje kompleksa Grad sunca kompanije Swisslion. Od formiranja parcele za kupovinu zemljišta, pa redom izrada situacionog plana za projektovanje, zatim prenos svih objekata i infrastrukture kompletnog kompleksa, praćenje vertikalnosti raznih stubova i ivica do montaže visokih tobogana, te snimanja izvedenog stanja za tehnički prijem.
U projektu gradnje VE Grebak kod Nevesinja urađen je, kaže, najvažniji dio posla - priprema identifikacije vlasničkih odnosa.
- Ovaj projekat se proteže na pet katastarskih opština gdje na dijelu imamo novi premjer i katastar zemljišta po osnovu novog premjera, a sve preostalo je samo stari austrougarski premjer sa evidencijom katastra zemljišta i zemljišnom knjigom na bazi starog premjera. Uspjeli smo odraditi indetifikaciju nepokretnosti za puteve (cca 10mk) i za platoe 15 VE turbina, za koje je utvrđen opšti ineteres i u toku je cijepanje za eksproprijaciju zemljišta - pojašnjava Fržović.
Nove prilike za saradnju i reference vidi u najavi gradnje solarnih elektrana na teritoriji Trebinja.
- Solarne elektrane zauzimaju velike površine i za njih je potrebno izvršiti identifikaciju vlasničkih odnosa da bi se došlo do formiranja građevinske parcele i da bi se na njoj ostvarila koncesija. Takođe je neophodna izrada situacinog plana ili visinska predstava) za projektanta, što prokivamo kao uslugu - zaključuje Fržović.