HE Buk Bijela imaće instalisanu snagu 118,10 MW - Podnijet zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu

Firma HES Gornja Drina sa sjedištem u Foči podnijela je Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu za projekat izgradnje HE Buk Bijela, predviđene instalisane snage 118,10 MW i prosječne godišnje proizvodnje 354,31 GWh.

Prostor na kome je planirana izgradnja HE Buk Bijela nalazi se na teritoriji opštine Foča, na području Gornje Drine. Planirana hidroelektrana je udaljena od Foče 11,5 km, odnosno, na stacionaži riječnog toka km 334+550 od ušća u rijeku Savu, navodi se u priloženoj dokumentaciji.

Sa obje strane brane, odnosno i na lijevoj i na desnoj obali prolaze magistralni putevi Foča – Gacko i Foča – Nikšić.
Riječno korito Drine na dijelu planirane akumulacije uglavnom ima prav tok, bez većih krivina. Korito je na cijeloj dužini akumulacije kanjonskog tipa.

Za izgradnju ove hidroelektrane nije potrebno vršiti eksproprijaciju, s obzirom na to da je eksproprijacija već izvršena u prethodnom periodu i to za kotu normalnog uspora (knu) 500 mnm, kako je prvobitno bilo planirano i od čega se kasnije odustalo. Realizacijom gradnje kompleksa biće obuhvaćena ukupna površina od 171,34 ha zemljišta.

Kako se dalje istuče u dokumentu, pregradni profil brane i akumulacija se nalaze u području koje slabo naseljeno, i na kojem dominira šumski pokrivač. Najbliži stambeni objekat pregradnom profilu, nalazi se na lijevoj obali rijeke Drine, sjeverozapadno od pregradnog profila, na udaljenosti od oko 400 m vazdušne linije.

U užem okruženju kompleksa hidroelektrane Buk Bijela, stambeni objekti su raspoređeni duž magistralnog puta Foča-Gacko. Najbliži stambeni objekat se nalazi neposredno pored lokacije stambenog naselja HES Gornja Drina.

Uzvodno od pregradnog profila brane, na udaljenosti od oko 40 m je most koji je devastiran za vrijeme ratnih devašanja 90-ih i zapušten. Na oko 8 km nizvodno od pregradnog mjesta, na lokaciji naselja Brod, nalazi se betonski most koji omogućava bezbjednu i neophodnu komunikaciju sa jedne obale na drugu.

Duž planirane akumulacije od izvora Drine do lokacije pregradnog profila brane, na desnoj obali smješteni su rafting kampovi, od kojih će zbog formiranja akumulacije biti djelimično uklonjeno 5 rafting kampova.

Pored rafting kampova na potezu planirane akumulacije, na desnoj obali u nasljenom mjestu Čelikovo polje, nalazi se ležište šljunka, pijeska i konglomerata Čelikovo Polje sa separacijom i betonarom. Trenutno se ovo ležište ne eksploatiše i isto je planirani da se stavi u funkciju izgradnje predmetne hidroelektrane. Ostalih proizvodnih objekata na predmetnom potezu nema.

Lijeva obala planirane akumulacije je nenaseljena i prekrivena šumom, navodi se u zahtjevu za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu.

Izgradnja kompleksa za proizvodnju električne energije - hidroelektrane Buk Bijela podrazumijeva izgradnju brane, mašinske zgrade, akumulacionog bazena, evakuacionog dijela, te izgradnju stambenih objekata za potrebe radnika i osoblja i privrednog gradilišta sa objektima za potrebe postrojenja. Objekti stambenog naselja i privrednog gradilišta nisu predmet procjene uticaja na životnu sredinu.

Pregradni profil na kome je locirana brana Buk Bijela nalazi se u koritu rijeke Drine na oko 11,6 km uzvodno od grada Foče (most Klanice) i na oko 11,5 km nizvodno od sastava Pive i Tare u Šćepan Polju (granice sa Crnom Gorom), na stacionaži riječnog toka km 334+550.

Izgradnjom brane se formira akumulacija sa kotom normalnog uspora 434,00 mnm i ukupnom zapreminom 15,70 miliona m³.

Akumulacija se pruža uzvodno do Šćepan Polja, tj. do sastava Pive i Tare. Cijelom svojom dužinom akumulacija se nalazi u koritu rijeke Drine, osim na ušću rijeke Sutjeske gdje se djelimično uvlači i u korito ove rijeke.

- Stacionaža : 334+550 km
- Ukupna zapremina akumulacije : 15,70 x 106 m3
- Korisna zapremina akumulacije : 11,00 x 106 m3
- Dužina akumulacije : 11.50 km
- Kota maksimalnog uspora : 434,00 mnm
- Kota normalnog uspora akumulacije : 434,00 mnm
- Kota minimalnog radnog nivoa (mnm) : 420.50 mnm
- Kapacitet preliva, pri KNU : 5982 m³/s
- Kota donje vode (pri instalisanom protoku) : 405,20 mnm
- Nominalni pad : 28,45 m
- Ekološki prihvatljiv protok : 24,40 m³/s
- Kota krune brane : 436,10 mnm
- Dužina brane u kruni : 197,60 m
- Visina brane u kruni : 55,10-57,80 m
- Broj agregata : 2+1
- Instalisani protok : 200+200+50=450 m³/s
- Instalisana snaga : 118,10 MW
- Prosječna godišnja proizvodnja : 354,31 GWh

Hidroelektrana Buk Bijela predstavlja akumulaciono pribransko postrojenje koje se sastoji od:

- Gravitacionih betonskih blokova (brana);
- Evakuacionog dijela (preliv i dubinski ispust sa segmentnim ustavama, slapištem i radelnim zidom koji odvaja slapište dubinskog ispusta od slapišta preliva) i
- Mašinske zgrade sa ulaznom građevinom, odvodnom vadom i razdelnim zidom kojim se razdvaja odvodna vada od slapišta.

Hidroelektrana Buk Bijela je zajednički projekat Elektroprivrede Republike Srpske i Elektroprivrede Srbije procijenjene vrijednosti 250 mil EUR. Kako je ranije navedeno, od tog iznosa Elektroprivreda Srbije će obezbijediti 51% sredstava, a Elektroprivreda RS 49%, koliko iznosi i učešće dvije elektroprivrede u zajedničkom preduzeću HES Gornja Drina.

HE Buk Bijela je dio je projekta hidroenergetski sistem Gornja Drina koji osim ove predviđa gradnju još dvije hidroelektrane koje će zajednički graditi Srbija i Republika Srpska.

Kamen temeljac za Buk Bijelu položili su u maju 2021. godine premijeri Srpske i Srbije Radovan Višković i Ana Brnabić, nakon čega su krenuli razni sporovi koji i danas koče ovaj projekat.

Izgradnja HE Buk Bijela sa kotom uspora akumulacije od 500 mnm, prvobitno je bila planirana kao zajednički projekat Elektroprivrede Crne Gore i Elektroprivrede Bosne i Hercegovine. Usvajanjem Deklaracije o zaštiti rijeke Tare od strane Skupštine Republike Crne Gore u decembru 2004. godine onemogućena je izgradnja HE Buk Bijela sa kotom uspora akumulacije od 500 mnm. Ovo je potvrđeno i u Izvještaju Zajedničke misije UNESCO i IUCN o posjeti Nacionalnom parku Durmitor u januaru 2005. godine, koji je 1980. upisan u Spisak svjetske kulturne i prirodne baštine, a rijeka Tara svojim kanjonom je u toku 1977. godine uvrštena u Listu rezervata biosfere za očuvanje i istraživanje ekosistema u okviru UNESCO programa "Čovjek i biosfera".

Nakon odustajanja Crne Gore od učešća u realizaciji HE Buk Bijela "visoka" sa prethodno navedenom kotom uspora akumulacije, taj dio sliva Drine je ponovo projektno razmatran, pod uslovom da se uspor najuzvodnije stepenice Buk Bijela ne prenosi na teritoriju Crne Gore.

Elektroprivreda Republike Srpske pristupila je izučavanju mogućnosti izgradnje HE Buk Bijela sa smanjenom kotom uspora tj. HE Buk Bijela "niska" sa kotom uspora akumulacije od 434 mnm. U varijanti HE Buk Bijela "niska", hidroenergetski potencijal pripada u cjelosti Republici Srpskoj, što je bio i osnovni uslov za izradu investiciono – tehničke dokumentacije.

Za izradu Prethodne procjene uticaja na životnu sredinu nosilac projekta HES Gornja Drina je angažovao Energoprojekt Hidroinženjering Beograd, koji je dokumentaciju izradio zajedno sa podizvođačima ViZ-Zaštita Banjaluka i Zavod za vodoprivredu Bijeljina.

Zainteresovana javnost može da izvrši uvid u sadržinu zahtjeva na internet stranici Ministarstva na ovom linku i dostavi svoje mišljenje u roku od 15 dana od dana objavljivanja ovog obavještenja.

Primjedbe i sugestije mogu se dostaviti na adresu Ministarstva (Trg Republike Srpske 1, Banjaluka) ili elektronskim putem na adresu: [email protected]